Cynllun Datblygu Lleol Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog (Bannau Brycheiniog) 2025 – 2045

5.0 Llywodraethu a rheoli risg Sylw

5.1 Yn wahanol i Awdurdodau Unedol Cymru, nid yw'r Awdurdod yn wleidyddol, ac nid oes ganddo arweinydd, cabinet na deiliaid portffolio, gyda phob aelod â statws cyfartal mewn cyfarfod o'r Awdurdod, oni bai bod angen pleidlais fwrw gan Gadeirydd yr Awdurdod.

5.2 O dan Atodlen 2 Gorchymyn Awdurdodau Parciau Cenedlaethol (Cymru) 1995, mae dwy ran o dair o aelodau NPA yn cael eu penodi gan Awdurdodau Lleol i gynrychioli buddiannau lleol. Bydd y traean arall yn cael eu penodi gan Weinidogion Cymru i gynrychioli buddiannau cenedlaethol yn y Parciau.

5.3 Mae Adrannau 15 ac 16 o Ddeddf Llywodraeth Leol a Thai 1989 hefyd yn ei gwneud yn ofynnol i Awdurdodau Lleol benodi Cynghorwyr Sir yn unol â chydbwysedd gwleidyddol yr Awdurdod Lleol unigol, tra bod Atodlen 7, paragraff 2 (4) o Ddeddf yr Amgylchedd 1995 yn ei gwneud yn ofynnol iddynt roi sylw i ddymunoldeb penodi Cynghorwyr â wardiau sydd wedi'u lleoli'n gyfan gwbl neu'n rhannol o fewn y Parc Cenedlaethol perthnasol.

5.4 Mae'r darpariaethau cyfreithiol hyn yn darparu'r fframwaith ar gyfer ystyried egwyddorion dethol ac mae protocol ar gyfer Awdurdodau Lleol ar ddewis Cynghorwyr i wasanaethu fel aelodau o Awdurdod Parc Cenedlaethol wedi'i sefydlu gyda'r rhai a benodir wedi'u dewis yn seiliedig ar:

• Ymrwymiad i ddibenion Parciau Cenedlaethol – yn ogystal â bod yn ymroddedig i werthoedd ac egwyddorion ymddygiad cyffredinol mewn gwasanaeth cyhoeddus wrth gyflawni eu dyletswyddau, dylai Cynghorwyr sy'n cael eu hystyried ar gyfer cael eu dethol a'u penodi fod yn ymrwymedig i ddau ddiben statudol a dyletswydd yr NPA ac anelu at gyflawni eu dyletswyddau er budd y Parc Cenedlaethol yn ei gyfanrwydd. Mae cael eich dewis yn aelod o'r NPA yn benodiad i Awdurdod ar wahân ac felly bydd angen ymroddiad i gyflawni'r rhwymedigaethau sy'n gysylltiedig â'r swydd yn llwyddiannus.
• Yn frwd dros yr Amgylchedd; yr awyr agored a'r bobl sy'n ei llunio -- yn ogystal ag ymrwymo i ddibenion y Parc, byddai'n fuddiol iawn pe bai ymgeiswyr yn rhannu brwdfrydedd dros ddysgu a deall y materion a'r heriau sy'n wynebu ein hamgylchedd naturiol, ecosystemau a chynefinoedd; a chydnabod pwysigrwydd y bobl sydd wedi ac a fydd yn ei lunio.
• Teilyngdod – dylai'r holl ddetholiadau fod yn seiliedig ar deilyngdod, gydag unigolion yn cael eu dewis ar sail eu galluoedd, eu profiadau eang, eu rhinweddau a'u hymrwymiad mewn perthynas â gwaith strategol yr NPA a chan ystyried disgrifiad swydd yr aelod o'r NPA yn llawn (ar gael gan yr NPA perthnasol). Dylid ystyried yn ddigonol a yw'r Cynghorwyr yn meddu ar, neu'n gallu datblygu, y sgiliau angenrheidiol i gyfrannu'n effeithiol at lywodraethu Awdurdod y Parc Cenedlaethol.
• Cydraddoldeb ac Amrywiaeth – mae ein Parciau Cenedlaethol wedi ymrwymo i adlewyrchu amrywiaeth ehangach o bobl yn eu penodiadau a chefnogi darpar ymgeiswyr i'w galluogi i ddod ymlaen. Dylai'r broses ddethol fod yn unol ag egwyddorion cyfle cyfartal ac ni ddylai fod unrhyw rwystrau i gynyddu amrywiaeth yr aelodaeth. Nodir bod hanes o anghydbwysedd rhwng dynion a merched ar yr NPA.
• Tryloywder – dylai'r Awdurdodau Lleol fod yn barod i rannu gwybodaeth am y broses ddethol a ddilynwyd gyda rhanddeiliaid allweddol.
• Cysylltiadau agos â chymunedau'r Parc - yn unol â'r ddeddfwriaeth dylid anelu at roi blaenoriaeth wrth ddewis y Cynghorwyr hynny sydd â wardiau yn gyfan gwbl neu'n rhannol o fewn ffin y Parc Cenedlaethol perthnasol. Dylid osgoi dewis Cynghorwyr gyda wardiau etholiadol gryn bellter o'r Parc lle y bo modd. Dylid ystyried hefyd y dymunoldeb o sicrhau cynrychiolaeth deg o bob rhan o ardal y Parc.
• Darparu sefydlogrwydd - wrth ddewis Cynghorwyr ar gyfer aelodaeth o NPA, dylid ystyried a ydynt yn debygol o allu cyflawni'r swydd am y tymor etholiadol. Mae effaith sylweddol ar yr NPA pan fydd yn rhaid penodi aelodau newydd yn ystod tymor etholiadol.

5.5 Mae'r cydbwysedd hanfodol rhwng aelodau a benodir i gynrychioli buddiannau lleol a'r rhai a benodwyd i gynrychioli buddiannau cenedlaethol yn golygu bod Aelodau'r Awdurdod yn cydweithio ar draws yr holl bynciau perthnasol, gan gynnwys cynllunio datblygiad. Gellir gwneud penodiadau o'r fath i'r Awdurdod ar unrhyw adeg.

5.6 Tra bod Cadeirydd ac Is-Gadeirydd yr Awdurdod a'r Pwyllgor Cynllunio (a etholwyd yn y Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol), nid oes Arweinydd, Cabinet na Deiliaid Portffolio ymhlith yr Aelodaeth.

5.7 Mae swyddogion yr Awdurdod yn gweithio gyda'r holl Aelodau ac yn cyflwyno cynigion ac argymhellion sy'n ceisio cynrychioli ymateb priodol i fuddiannau lleol a chenedlaethol, wedi'u fframio o fewn buddiannau eich Parc Cenedlaethol yn gyffredinol, h.y. dau ddiben statudol a dyletswydd NPA a chan ofynion y swyddogaeth statudol benodol sy'n cael ei chyflawni. Heb arweinyddiaeth wleidyddol, mae'r ymagwedd yn gofyn am arolygiaeth agos gan uwch reolwyr yr Awdurdod, a darperir hyn drwy Grŵp Llywio'r CDLl (sy'n is-grŵp o'r Bwrdd Gweithredol). Lle bo angen gwneud penderfyniadau strategol, bydd y Bwrdd Gweithredol yn cytuno ar argymhellion yn gyntaf cyn mynd â nhw i gyfarfod o'r Awdurdod i wneud penderfyniad.

5.8 Mae grŵp llywio'r CDLl yn rhoi cymorth i'r tîm prosiect ac mae'n adrodd i Bwyllgor Cadeiryddion yr Awdurdod a chyfarfodydd eraill Model Gweithredu'r Awdurdod (Bwrdd Gweithredol, Fforwm Rheolwyr, Tîm Rheoli Cynllunio, Grŵp Gwasanaethau Corfforaethol) fel y bo'n briodol.

5.9 Ar adegau allweddol, efallai y bydd y Bwrdd Gweithredol (neu Grŵp Llywio'r CDLl) yn penderfynu y byddai'n fuddiol cynnal gweithdy'n seiliedig ar destun gydag Aelodau'r Awdurdod cyn gofyn iddo wneud penderfyniadau allweddol. Mae gweithdai o'r fath yn gyfle i sicrhau bod Aelodau'n ddigon parod i wneud penderfyniadau'n foesegol, gan ddeall arwyddocâd pwnc penodol yng nghyd-destun unigryw Parc Cenedlaethol, a galluogi uwch swyddogion yr Awdurdod i wrando ar safbwyntiau Aelodau ar y diddordeb lleol a chenedlaethol mewn perthynas â gwahanol bynciau a materion.

5.10 Os yw aelodau ac uwch reolwyr i gael eu hysbysu'n briodol, mae'r dull gweithredu hefyd yn gofyn am ran gref gan randdeiliaid a'r cyhoedd (fel sy'n ofynnol gan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol ac a fynegir gan ein hegwyddorion cynnwys a nodir yn nhabl 1).

5.11 Yn fewnol, mae'r Grŵp Swyddogion Polisi (POG) sy'n cynghori'r Bwrdd Gweithredol yn rhoi'r cyfle i rannu gwybodaeth a dysgu oddi wrth yr ystod eang o bartneriaethau, prosiectau a mentrau y mae Awdurdod y Parc Cenedlaethol yn ymwneud â nhw (e.e, Partneriaethau Dalgylch). Gall Grŵp Llywio'r CDLl dderbyn adroddiadau gan Grŵp Swyddogion Polisi a dirprwyo camau gweithredu iddo. Mae POG yn darparu maes cymorth i'r swyddogion hynny sy'n gweithio yn eu lle gyda grwpiau rhanddeiliaid gofodol.

5.12 Bydd Fforwm y Bannau arfaethedig, sydd heb ei sefydlu eto yn dod yn Banel Cyfeirio Rhanddeiliaid gan roi cyfle cyffelyb i sefydliadau allweddol o arwyddocâd strategol i'r Parc Cenedlaethol, y bydd llawer ohonynt hefyd yn ymwneud ag ystod eang o brosiectau ar draws y Parc Cenedlaethol .

5.13 Mae'r llywodraethu hwn wedi'i nodi yn ffigur 3, isod:

Ffigur 3 – Diagram llif yn dangos Llywodraethu Penderfyniadau CDLl.
Mae’r diagram hwn yn dangos y broses lywodraethu ar gyfer y Cynllun Datblygu Lleol (CDLl). Awdurdod y Parc Cenedlaethol yw’r prif wneudwr penderfyniadau, gyda chymorth gan y Grŵp Gweithio Aelodau, y Bwrdd Gweithredol (EB+), a’r Grŵp Swyddogion Polisi (POG), gyda’r tri yn cael eu cefnogi ar y cyd gan y Grŵp Llywio. Islaw hynny, mae Timau Lle’n gweithio gyda Phartneriaethau Gofodol. Mae’r Panel Cyfeirio Rhanddeiliaid yn darparu mewnbwn i’r POG a’r Arolygiaeth, sydd hefyd yn gysylltiedig â’r Awdurdod. Mae’r saethau’n dangos y llif cyfathrebu ac adrodd.

5.14 Bydd y gwaith o baratoi'r Cynllun yn cael ei reoli yn unol â fframwaith risg yr Awdurdod sy'n cynnwys ei bolisi risg, ei fframwaith rheoli risg a'i ddatganiad o barodrwydd i dderbyn risg^[7]. Mae Tabl 3 isod yn crynhoi'r risgiau posibl wrth baratoi'r cynllun a'u heffaith ac yn nodi mesurau i liniaru'r risg honno ar gyfer pob un a lefel hyder y byddai'r mesur yn mynd i'r afael â'r risg ar gyfer pob un.

Mae Tabl 2 yn nodi'r risgiau posibl i baratoi cynllun ac yn nodi mesurau i liniaru'r risg honno: